یکی از مهم‌ترین ابزارها در تشخیص وضعیت بینایی هر فرد، جدول بینایی‌سنجی است. این جدول ساده اما دقیق، به اپتومتریست یا چشم‌پزشک کمک می‌کند تا توانایی دید فرد را در فاصله مشخص اندازه‌گیری کند و بر اساس آن، نمره چشم و میزان وضوح دید را تعیین نماید.
شاید برای بسیاری از افراد مراجعه‌کننده به کلینیک چشم‌پزشکی، این سوال پیش آمده باشد که اعداد و حروف روی جدول بینایی‌سنجی دقیقاً چه معنی دارند؟ یا اینکه چگونه از روی نتایج این تست می‌توان به “نمره چشم” پی برد؟ در این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهیم که جدول بینایی‌سنجی چیست، چگونه کار می‌کند و چرا انجام منظم آن برای حفظ سلامت بینایی ضروری است.
جدول بینایی‌سنجی چیست؟
جدول بینایی‌سنجی ابزاری استاندارد است که برای اندازه‌گیری حدت بینایی یا همان وضوح دید فرد طراحی شده است. در این جدول، حروف یا نمادهایی در اندازه‌های مختلف روی چند خط چاپ می‌شوند. بیمار باید از فاصله‌ی مشخصی (معمولاً ۶ متر) به آن نگاه کند و کوچک‌ترین ردیفی که می‌تواند بخواند، معیار بینایی او در نظر گرفته می‌شود.
معروف‌ترین نوع جدول بینایی‌سنجی، چارت اسنلن (Snellen Chart) است که در سراسر جهان برای سنجش بینایی استفاده می‌شود. در این جدول، هر خط نمایانگر سطح مشخصی از دید است؛ مثلاً خطی که با عدد 20/20 یا در سیستم متریک 6/6 مشخص می‌شود، نشان‌دهنده دید طبیعی است.
انواع جدول بینایی‌سنجی
بسته به سن، زبان، و سطح سواد بیمار، از انواع مختلف جدول بینایی‌سنجی استفاده می‌شود. در ادامه با رایج‌ترین آن‌ها آشنا می‌شویم:
-
چارت اسنلن (Snellen Chart):
متداول‌ترین جدول بینایی برای بزرگسالان که شامل حروف انگلیسی در اندازه‌های مختلف است.
-
چارت E (Tumbling E Chart):
مناسب برای کودکانی که هنوز خواندن بلد نیستند. کودک فقط جهت حرف E را نشان می‌دهد (بالا، پایین، چپ یا راست).
-
چارت Landolt C:
در این جدول، حلقه‌هایی با بریدگی در جهات مختلف چاپ شده و بیمار باید جهت بریدگی را اعلام کند.
-
چارت Lea Symbols:
مخصوص کودکان خردسال که شامل اشکالی مانند خانه، سیب، دایره یا قلب است.
-
چارت دید نزدیک (Near Vision Chart):
برای سنجش دید در فاصله نزدیک، مخصوصاً در افراد بالای ۴۰ سال جهت بررسی پیرچشمی.
-
چارت دید رنگی (Ishihara Test):
برای بررسی کوررنگی و تشخیص تفاوت رنگ‌ها.
چگونه از جدول بینایی‌سنجی استفاده می‌شود؟
فرآیند انجام تست با جدول بینایی‌سنجی بسیار ساده ولی علمی است. مراحل آن به‌طور خلاصه شامل موارد زیر است:
-
فاصله استاندارد:
بیمار در فاصله ۶ متری از چارت قرار می‌گیرد (در مطب‌های کوچک، آینه برای تنظیم فاصله استفاده می‌شود).
-
پوشاندن یکی از چشم‌ها:
ابتدا یک چشم با وسیله مخصوص پوشانده می‌شود تا فقط چشم دیگر مورد آزمایش قرار گیرد.
-
خواندن خطوط از بالا به پایین:
بیمار از بزرگ‌ترین حرف‌ها به کوچک‌ترین ادامه می‌دهد تا جایی که دیگر نتواند خطوط را بخواند.
-
ثبت نتیجه:
اپتومتریست خطی را که بیمار به‌درستی خوانده، یادداشت می‌کند و بر اساس آن حدت بینایی (Visual Acuity) تعیین می‌شود.
مفهوم نمره‌ها در جدول بینایی‌سنجی
نتایج جدول معمولاً به صورت کسری مانند 6/6، 6/12 یا 6/18 ثبت می‌شوند. این اعداد چه معنی دارند؟
- عدد بالا (صورت): فاصله‌ای است که فرد در آن فاصله تست داده (معمولاً ۶ متر).
- عدد پایین (مخرج): فاصله‌ای است که فرد با دید طبیعی می‌تواند همان خط را بخواند.
بنابراین، اگر نتیجه شما 6/12 باشد یعنی چیزی را که فرد با دید نرمال در ۱۲ متری می‌بیند، شما فقط در فاصله ۶ متری تشخیص می‌دهید؛ به عبارت دیگر، بینایی شما ضعیف‌تر از حد نرمال است.
جدول بینایی‌سنجی برای کودکان
کودکان معمولاً نمی‌توانند از چارت‌های حروفی استفاده کنند، بنابراین از جدول‌های تصویری یا چارت E استفاده می‌شود. بررسی منظم بینایی در کودکان اهمیت بسیار زیادی دارد، زیرا در صورت عدم تشخیص به‌موقع، اختلالاتی مثل تنبلی چشم (Amblyopia) ممکن است دائمی شود.
بهترین سن برای انجام اولین تست بینایی‌سنجی در کودکان، ۳ تا ۴ سالگی است و پس از آن هر یک تا دو سال باید تکرار شود.
تفاوت جدول بینایی‌سنجی با سایر تست‌های چشم
گاهی بیماران تصور می‌کنند جدول بینایی‌سنجی می‌تواند همه مشکلات چشم را نشان دهد، اما در واقع این جدول فقط یکی از ابزارهای پایه‌ای در معاینات چشم است. برای بررسی دقیق‌تر ممکن است از تست‌های زیر نیز استفاده شود:
|
نوع تست |
کاربرد |
ابزار |
|---|---|---|
|
تست انکساری (Refraction Test) |
تعیین نمره دقیق عینک یا لنز |
اتورفرکتومتر یا عدسی‌های دستی |
|
تست دید رنگ |
بررسی کوررنگی |
چارت ایشیهارا |
|
تست میدان بینایی |
تشخیص آسیب‌های عصب بینایی |
دستگاه پریمتری |
|
تصویربرداری OCT |
بررسی شبکیه و عصب بینایی |
دستگاه OCT |
بنابراین، جدول بینایی‌سنجی فقط آغاز مسیر بررسی سلامت بینایی است و در صورت مشاهده علائم غیرعادی، پزشک ممکن است تست‌های تکمیلی را تجویز کند.
نکاتی برای آمادگی پیش از تست بینایی‌سنجی
برای به‌دست‌آوردن دقیق‌ترین نتایج از جدول بینایی‌سنجی، بهتر است به چند نکته ساده توجه کنید:
- در شب قبل از معاینه، استراحت کافی داشته باشید.
- اگر از عینک یا لنز استفاده می‌کنید، آن را همراه خود بیاورید.
- از مصرف زیاد کافئین یا داروهای ضدحساسیت پیش از معاینه خودداری کنید.
- در طول تست، بدن و سر را ثابت نگه دارید و فقط از چشم‌ها برای دیدن استفاده کنید.
نتیجه‌گیری
جدول بینایی‌سنجی ساده‌ترین اما دقیق‌ترین ابزار برای سنجش وضوح دید است. با انجام منظم این تست، می‌توان کاهش بینایی را در مراحل ابتدایی شناسایی کرد و از بروز بیماری‌های چشمی پیشگیری نمود.
اگر احساس می‌کنید دیدتان نسبت به گذشته تغییر کرده یا در خواندن متون از فاصله دور یا نزدیک دچار مشکل هستید، بهترین اقدام مراجعه به مرکز تخصصی بینایی‌سنجی و معاینه چشم است.
برای آشنایی بیشتر با مفاهیم مربوط به نمره چشم و جدول بینایی، می‌توانید به مقاله‌ی زیر از دکتر زرین‌بخش مراجعه کنید 👇
جدول بینایی‌سنجی چیست؟و نمره چشم ۳ یعنی چه؟