آزمایشگاه ها، بسته به نوع فعالیت و حوزه تخصصی خود، از طیف گسترده ای از تجهیزات استفاده می کنند. شناخت کامل این تجهیزات و کاربرد آن ها، به متخصصان، پژوهشگران و مدیران آزمایشگاه ها کمک می کند تا با دقت بیشتر نسبت به خرید، نگهداری و بهره برداری از تجهیزات آزمایشگاهی اقدام نمایند.
ترازوهای آزمایشگاهی و انواع آن ها
ترازوهای آزمایشگاهی از جمله تجهیزات ضروری در تمامی آزمایشگاه ها هستند که برای اندازه گیری دقیق جرم مواد مورد استفاده قرار می گیرند. دقت بالا، کالیبراسیون دقیق، و قابلیت اندازه گیری مقادیر بسیار کم از جمله ویژگی های اصلی این دستگاه ها است.
انواع ترازوهای آزمایشگاهی و کاربردشان:
- ترازوی تحلیلی (Analytical Balance) : برای اندازه گیری جرم با دقت بالا (تا 0.0001 گرم) در آزمایشگاه های تحقیقاتی و دارویی
- ترازوی نیمه تحلیلی: دقت متوسط (0.001 گرم) و کاربرد در آزمایشگاه های عمومی و صنعتی
- ترازوی رطوبت سنج (Moisture Analyzer) : تعیین درصد رطوبت مواد جامد، مناسب برای صنایع غذایی، دارویی و کشاورزی
- ترازوی حساس: ترازوی حساس آزمایشگاهی ابزاری دقیق برای اندازه‌گیری جرم در آزمایشگاه‌های تخصصی است.
ظروف شیشه ای و پلاستیکی آزمایشگاهی
ظروف آزمایشگاهی، ابزارهای پایه برای نگهداری، ترکیب، اندازه گیری و انتقال مواد شیمیایی هستند.
انواع ظروف آزمایشگاهی و کاربرد آن ها:
- ارلن مایر: مناسب برای ترکیب و حرارت دهی محلول ها
- بشر (Beaker): جهت هم زدن، گرم کردن و انتقال مایعات
- استوانه مدرج: برای اندازه گیری حجم مایعات با دقت متوسط
- بالن ته گرد / ته صاف: برای تقطیر یا واکنش های شیمیایی
- لوله آزمایش: برای آزمایش های کوچک و واکنش های کنترل شده
- قیف آزمایشگاهی: برای انتقال محلول بدون ریزش یا در جداسازی فازها
- پتری دیش: مخصوص کشت میکروارگانیسم ها
- ظروف پلاستیکی مقاوم به اسید: برای نمونه برداری میدانی و ذخیره مواد خورنده
ترمومتر آزمایشگاهی (Laboratory Thermometer)
ترمومتر آزمایشگاهی برای اندازه گیری دقیق دمای مایعات یا محیط های خاص آزمایشگاهی استفاده می شود. این ابزار در شیمی، زیست شناسی، صنایع غذایی و محیط زیست کاربرد دارد.
انواع ترمومتر آزمایشگاهی و کاربرد آن ها:
- ترمومتر شیشه ای جیوه ای یا الکلی: برای اندازه گیری دما در محدوده های خاص
- ترمومتر دیجیتال: دقت بالا، قابلیت ثبت اطلاعات و آلارم
- ترمومتر ترموکوپل: مناسب برای محیط های صنعتی و دماهای بالا
- ترمومتر مادون قرمز (Infrared): برای اندازه گیری غیرتماسی و سریع دما
هیدرومتر (Hydrometer)
هیدرومتر وسیله ای است برای اندازه گیری چگالی نسبی (جرم حجمی) مایعات. این ابزار به ویژه در صنایع غذایی، تولید الکل، صنایع شیمیایی و کنترل کیفیت کاربرد دارد.
کاربردهای هیدرومتر:
- تعیین درصد الکل در محلول ها
- کنترل چگالی در محصولات لبنی، روغن ها، مواد شوینده
- کاربرد در آزمایشگاه های خاک و نفت
- استفاده در تعیین خلوص مواد محلول
چگالی سنج آزمایشگاهی (Density Meter)
چگالی سنج ابزاری دقیق تر از هیدرومتر است که برای اندازه گیری جرم حجمی مایعات یا جامدات استفاده می شود. مدل های دیجیتال آن در بسیاری از آزمایشگاه های پیشرفته استفاده می شوند.
ویژگی ها و کاربردهای چگالی سنج:
- اندازه گیری سریع و دقیق چگالی مایعات
- دارای قابلیت اتصال به کامپیوتر برای تحلیل داده ها
- مناسب برای صنایع دارویی، پتروشیمی، غذایی و کنترل کیفیت
- امکان اندازه گیری چگالی در دماهای مختلف
الک آزمایشگاهی (Test Sieve)
الک های آزمایشگاهی برای دانه بندی و جداسازی ذرات استفاده می شوند. این ابزار بیشتر در صنایع ساختمانی، معادن، غذا، دارو و خاک شناسی کاربرد دارد.
انواع الک و کاربرد آن ها:
- الک فلزی با مش های مختلف: برای دانه بندی دقیق پودرها
- الک استاندارد ASTM یا ISO : تضمین دقت آزمایش ها
- قابلیت استفاده در دستگاه الک لرزشی (Sieve Shaker)
- کاربرد در تعیین توزیع اندازه ذرات خاک، سیمان، آرد، رنگ و…
سانتریفیوژ آزمایشگاهی
سانتریفیوژ دستگاهی است که برای جدا کردن اجزای مختلف یک محلول از طریق نیروی گریز از مرکز به کار می رود. استفاده از سانتریفیوژ در آزمایشگاه های بیولوژی، پزشکی و شیمی بسیار رایج است.
انواع سانتریفیوژ و کاربرد آن ها:
- سانتریفیوژ میکروهماتوکریت: مخصوص جداسازی سلول های خونی
- سانتریفیوژ یخچال دار: مناسب برای نمونه های حساس به دما مانند پروتئین ها
- سانتریفیوژ زاویه ثابت: برای سرعت های بالا و جداسازی سریع تر
- سانتریفیوژ دور بالا (Ultracentrifuge): برای تحقیقات مولکولی و ژنتیکی
آون آزمایشگاهی (Drying Oven)
آون یا فور، یکی دیگر از تجهیزات کلیدی در آزمایشگاه ها است که برای خشک کردن، استریل کردن یا گرمایش یکنواخت مواد استفاده می شود.
کاربردهای آون آزمایشگاهی:
- خشک کردن شیشه آلات و ظروف آزمایشگاهی
- استریل کردن ابزارهای فلزی و شیشه ای
- گرمایش نمونه ها تا دماهای بالا
- انجام آزمایشات حرارتی در علوم مواد و شیمی
انکوباتور آزمایشگاهی (Incubator)
انکوباتورها برای نگهداری نمونه ها در دمای کنترل شده استفاده می شوند و بیشتر در آزمایشگاه های میکروبیولوژی و بیولوژی سلولی کاربرد دارند.
انواع انکوباتور و کاربرد آن ها:
- انکوباتور استاندارد: برای رشد باکتری ها و قارچ ها در دمای ثابت
- انکوباتور CO₂ : مناسب برای کشت سلول های انسانی و حیوانی
- انکوباتور یخچال دار: برای ذخیره نمونه در دماهای پایین و ثابت
هات پلیت با مگنت (Hot Plate Magnetic Stirrer)
هات پلیت ها با قابلیت همزن مغناطیسی، امکان حرارت دهی و هم زدن همزمان محلول ها را فراهم می کنند. این دستگاه ها در شیمی و بیوشیمی کاربرد فراوانی دارند.
مزایا و کاربردهای هات پلیت با مگنت:
- حرارت دهی یکنواخت به محلول ها
- هم زدن یکنواخت و قابل تنظیم
- قابل استفاده در واکنش های شیمیایی حساس
- دارای مدل های دیجیتال با کنترل دقیق دما و سرعت
اسپکتروفتومتر (Spectrophotometer)
اسپکتروفتومتر برای اندازه گیری میزان جذب یا عبور نور از محلول ها در طول موج های مختلف استفاده می شود. کاربرد آن در علوم زیستی، شیمی و صنایع دارویی بسیار حیاتی است.
کاربردهای اصلی اسپکتروفتومتر:
- تعیین غلظت مواد محلول
- شناسایی ترکیبات شیمیایی از طریق طیف سنجی
- اندازه گیری فعالیت آنزیم ها و پروتئین ها
- تحقیقات DNA و RNA
PH متر آزمایشگاهی
PH متر یکی از دستگاه های دقیق برای اندازه گیری اسیدیته یا قلیاییت محلول ها است. این دستگاه در آزمایشگاه های شیمی، صنایع غذایی، کشاورزی و محیط زیست استفاده می شود.
مزایا و کاربردهای pH متر:
- اندازه گیری سریع و دقیق pH محلول ها
- مدل های پرتابل و رومیزی
- دارای الکترود قابل تعویض
- کالیبراسیون اتوماتیک برای دقت بیشتر